Gan nhiễm mỡ là một thuật ngữ dùng để mô tả tình trạng mỡ tích tụ quá nhiều trong gan. Ở người bình thường, lượng mỡ ở gan rất thấp, chỉ chiếm từ 2 – 4% trọng lượng của gan. Nhưng trong bệnh cảnh gan nhiễm mỡ, mỡ sẽ chiếm ít nhất là từ 5-10% trọng lượng của gan.
Gan nhiễm mỡ là bệnh rất phổ biến nhưng mọi người lại chủ quan và cho rằng nó vô hại. Thực tế gan nhiễm mỡ có thể gây ra viêm gan, xơ gan và thậm chí có thể dẫn tới ung thư gan nếu bệnh không được chữa trị trong suốt thời gian dài.
Chúng ta hoàn toàn có thể cải thiện tình trạng nhiễm mỡ của gan bằng việc thay đổi các thói quen ăn uống và sinh hoạt hàng ngày. Bên cạnh đó, bệnh thường không có biểu hiện triệu chứng và các tổn thương do nó gây ra có thể hồi phục được. Vậy nguyên nhân gây ra là gì? Triệu chứng nó ra sao? Và cách điều trị gan nhiễm mỡ như thế nào?
Gan nhiễm mỡ là bệnh gì?
Gan nhiễm mỡ là tình trạng lượng mỡ trong gan bị dư thừa quá nhiều, gây ảnh hưởng đến hoạt động chức năng của gan. Ở giai đoạn đầucủa bệnh, nó được xem là bệnh lý lành tính.
Gan là một tạng lớn thứ 2 trong cơ thể con người. Gan xử lý hầu như tất cả những gì con người ăn hoặc uống vào và đồng thời lọc các chất độc có trong máu. Hoạt động chức năng gan sẽ bị ảnh hưởng nếu gan chứa quá nhiều mỡ. Một điều thú vị đó là gan có thể tự hồi phục bằng cách tạo ra các tế bào gan mới, thay thế cho các tế bào cũ bị tổn thương. Tuy nhiên, nếu các tác nhân có hại liên tục có mặt ở gan làm tổ chức xơ sẽ hình thành và gây nên bệnh cảnh xơ gan.
Nguyên nhân gây ra gan nhiễm mỡ
Đồ uống có cồn: Nguyên nhân phổ biến nhất của bệnh gan nhiễm mỡ là uống quá nhiều rượu bia, đồ uống có cồn. Bên cạnh đó, đây còn là nguyên nhân làm giảm hiệu quả điều trị bệnh của các loại thuốc.
Béo phì: Nguy cơ bị bệnh ở người béo phì cao gấp nhiều lần so với người có trọng lượng bình thường. Cơ thể của người béo phì sẽ thường xuyên cung cấp chất béo vượt ngưỡng cơ thể hấp thu, từ đó gây ra hiện tượng tích tụ mỡ trong gan.
Mỡ máu cao: Lipid trong máu đi qua gan quá nhiều làm cho hàm lượng cholesterol trong máu tăng cao và nếu vượt quá khả năng chuyển hoá của gan sẽ làm mỡ trong máu tồn đọng trong gan sinh ra.
Tiểu đường: Bệnh tiểu đường bản chất là rối loạn chuyển hoá glucose, nếu đường huyết cao sẽ tạo thành một lớp bao phủ khiến gan mất đi hoạt động chức năng chuyển hoá cholesterol dẫn tới tình trạng tích tụ nhiều cholesterol ở gan gây ra gan nhiễm mỡ.
Sút cân quá nhanh: Sút cân quá nhanh sẽ khiến cơ thể không tổng hợp được apolipoprotein làm cho triglyceride tích tụ ở gan, lâu ngày sẽ gây thừa mỡ trong gan.
Tác dụng không mong muốn của một số loại thuốc: Một số loại thuốc điều trị mỡ máu và lao phổi có thể có tác dụng phụ gây tổn thương gan hoặc làm.
Phân loại gan nhiễm mỡ
Gan nhiễm mỡ được chia làm 4 nhóm bao gồm
Gan nhiễm mỡ không do rượu
Nhóm này không liên quan tới rượu mà là do rối loạn chuyển hóa mỡ của gan, dẫn đến dư thừa mỡ trong các tổ chức gan. Bệnh nhân được xếp vào nhóm này khi tỉ lệ mỡ trong gan chiếm trên 10% so với trọng lượng của gan.
Gan nhiễm mỡ do rượu
Trong nhóm này, gan nhiễm mỡ là một triệu chứng sớm nhất của bệnh viêm gan do rượu. Uống rượu quá nhiều sẽ gây nên tổn thương gan và dẫn đến suy giảm chức năng chuyển hóa mỡ. Do đó, kiêng rượu giúp làm giảm tình trạng nhiễm mỡ gan. Sau 6 tuần, gan của bạn sẽ không còn tình trạng nhiễm mỡ. Một lưu ý quan trọng ở đây là nếu sử dụng rượu quá nhiều và kéo dài thì bệnh có nguy cơ rất cao tiến triển thành xơ gan.
Viêm gan nhiễm mỡ không do rượu
Với những bệnh nhân thuộc nhóm này, nguyên nhân thực sự không phải do rượu gây ra. Khi lượng mỡ trong gan đạt đến một mức độ nhất định nào đó, gan to lên và có thể đi kèm với suy giảm hoạt động chức năng gan.
Nếu không được điều trị kịp thời sẽ dẫn đến những tổn thương khó hồi phục ở gan và cuối cùng là gây ra xơ gan.
Gan nhiễm mỡ cấp tính trong quá trình mang thai
Gan nhiễm mỡ cấp là một biến chứng hiếm gặp, có thể gây nguy hiểm đến tính mạng của thai phụ.
Các triệu chứng sẽ xuất hiện ở 3 tháng cuối thai kỳ, bao gồm:
– Buồn nôn và nôn liên tục
– Đau vùng hạ sườn phải
– Vàng da
– Cảm thấy khó chịu toàn cơ thể
Phụ nữ mang thai sẽ được thực hiện kiểm tra sàng lọc, dự phòng và điều trị từ sớm. Đa phần các triệu chứng sẽ giảm dần sau khi sinh và không để lại hậu quả say này.
Biểu hiện bệnh gan nhiễm mỡ ở từng giai đoạn
Bệnh gan nhiễm mỡ giai đoạn 1
Khi gan nhiễm mỡ ở giai đoạn 1, lượng mỡ trong gan sẽ chiếm từ 5 – 10% tổng trọng lượng lá gan. Đây được xem là một giai đoạn nhẹ, lành tính, không nguy hiểm và cũng không có các biểu hiện gì ra bên ngoài. Người bệnh không có biểu hiện cụ thể và nếu chỉ khám lâm sàng sẽ rất khó để phát hiện ra. Giai đoạn này cần làm các xét nghiệm và khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm nhất bệnh ở giai đoạn đầu.
Việc phát hiện và điều trị bệnh ở giai đoạn này theo sự chỉ định của bác sĩ thì tình trạng sẽ có thể khỏi hoàn toàn.
Bệnh gan nhiễm mỡ giai đoạn 2
Khi lượng mỡ trong gan chiếm từ 10 – 20% so với tổng trọng lượng lá gan, bác sĩ sẽ xác định bệnh nhân đang ở giai đoạn hai của bệnh. Ở giai đoạn này, người bệnh sẽ bắt đầu có các biểu hiện rõ hơn như chán ăn, ăn không ngon, đầy bụng, khó tiêu, buồn nôn và cảm thấy thường xuyên mệt mỏi. Cũng bởi các triệu chứng này khá là phổ thông nên rất nhiều người không chú ý và bỏ qua, từ đó khiến bệnh càng có cơ hội phát triển và nặng thêm.
Khi có kết quả xét nghiệm, bệnh nhân có thể thấy các mô mỡ đã xuất hiện rõ trên nhu mô gan và cơ hoành của người bệnh. Các bác sĩ cho biết đó là giai đoạn tích tụ, nuôi bệnh và chưa có phương pháp để điều trị triệt để được. Do đó, cách tốt nhất để người bệnh bảo vệ sức khỏe bản thân trong giai đoạn này là ăn uống theo chế độ khoa học và tăng cường thể dục thể thao tạo sự miễn dịch tốt cho gan. Đặc biệt bệnh nhân không nên sử dụng chất kích thích như rượu, bia, … Nếu chủ quan ở giai đoạn này sẽ khiến bệnh nhanh chóng chuyển biến xấu sang giai đoạn 3 và gây nguy hiểm.
Bệnh gan nhiễm mỡ giai đoạn 3
Tỷ lệ mỡ trong gan lên đến hơn 30% so với tổng trọng lượng của gan là biểu hiện của bệnh giai đoạn 3. Người bệnh khi đi xét nghiệm sẽ thấy rõ độ lây lan các nhu mỡ tại gan tăng lên một cách nhanh chóng và rõ rệt. Cùng với đó là biểu hiện đặc trưng của bệnh gan như đau tức hạ sườn bên phải, vàng mắt, vàng da, u mạch nổi lên trên da, chán ăn, mệt mỏi và sút cân nhanh chóng, …
Giai đoạn này là một giai đoạn nguy hiểm và nặng nhất của gan nhiễm mỡ. Từ đây, bệnh hoàn toàn có thể biến chứng thành xơ gan hoặc ung thư gan một cách nhanh chóng nếu không được điều trị đúng và kiên trì. Khi biến chứng đã bắt đầu thì cơ hội chữa khỏi là không có, mà người bệnh phải chấp nhận sống chung với bệnh và điều trị kéo dài sự sống phụ thuộc vào hiệu quả điều trị.
Đối tượng nguy cơ bị gan nhiễm mỡ
- Người uống nhiều rượu bia hay chất kích thích;
- Người béo phì;
- Người bệnh đái tháo đường;
- Người bị suy giáp;
- Suy tuyến yên;
- Người mắc hội chứng buồng trứng đa nang…
Biến chứng nguy hiểm của bệnh gan nhiễm mỡ
Viêm gan nhiễm mỡ
Mỡ bao phủ các tế bào gan ngày càng nhiều, từ đó làm cho chức năng gan suy giảm, hạn chế vai trò giải độc của gan, dẫn đến tạo điều kiện thuận lợi cho các độc tố, vi rút, vi khuẩn, kí sinh trùng từ ruột và bên ngoài xâm nhập vào gây bệnh viêm gan.
Gan nhiễm mỡ khiến gan nhanh chóng bị suy kiệt và từ đó làm ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khoẻ, làm tăng tỉ lệ tử vong. Vì vậy, viêm rất cần được tầm soát sớm để kịp thời ngăn ngừa biến chứng nguy hại này.
Xơ gan
Gan nhiễm mỡ làm cho các tế bào gan hoạt động quá mức tạo ra các sợi xơ. Những chất xơ này ngày càng nhiều lên và gây tổn thương, hoại tử các tế bào gan, làm biến đổi cấu trúc gan, từ đó hình thành các mô sẹo làm cho gan bị chai cứng và không còn khả năng phục hồi dẫn tới xơ gan.
Ung thư gan
Gan nhiễm mỡ nếu âm thầm tiến triển và tác hại lớn nhất của nó là ung thư gan. Ung thư gan hình thành dựa trên sự phát triển của bệnh xơ gan do thoái hoá mỡ.
Biện pháp chẩn đoán gan nhiễm mỡ
Xét nghiệm máu:
- Kiểm tra chỉ số Cholesterol và Triglycerid;
- Định lượng men gan AST, ALT, GGT xem có tăng hay không.
- Nếu nghi ngờ gan nhiễm mỡ đang tiến triển sang xơ gan, cần làm xét nghiệm thêm Bilirubin, Albumin, đông máu cơ bản và protein máu.
Xét nghiệm Virus viêm gan: Kiểm tra Virus viêm gan A, B và C để ngăn ngừa viêm gan virut kết hợp.
Siêu âm ổ bụng: Là một phương pháp nhanh chóng, đơn giản và không xâm lấn để chẩn đoán. Nếu nghi ngờ bệnh lý xơ gan, có thể siêu âm đo độ đàn hồi gan.
Điều trị gan nhiễm mỡ
Giảm cân
Bắt buộc phải giảm cân với những người bệnh béo phì bị gan nhiễm mỡ. Giảm cân an toàn khoa học sẽ làm giảm tổn thương gan và cải thiện đề kháng Insulin. Tránh các cách giảm cân cấp tốc vì nó sẽ khiến bệnh trầm trọng hơn.
Xem xét sử dụng vitamin E
Bệnh nhân gan nhiễm mỡ không bị đái tháo đường có thể sử dụng thêm Vitamin E để cải thiện tình trạng viêm. Tuy nhiên, vitamin E không được sử dụng để điều trị ở những bệnh nhân nam có tiền sử hoặc gia đình bị ung thư tiền liệt tuyến.
Kiểm soát rối loạn lipid máu: Các statin không bị chuyển hoá kéo dài qua gan có thể kiểm soát rối loạn lipid máu và giảm gan nhiễm mỡ.
Tiêm phòng virus: Tiêm phòng viêm gan virus A, B, C đầy đủ sẽ giúp bạn phòng tránh được virus gây tổn thương gan.
Một số câu hỏi liên quan đến bệnh gan nhiễm mỡ
Chế độ ăn ở bệnh nhân gan nhiễm mỡ?
- Ăn nhiều rau củ quả: Rau củ quả là thực phẩm chứa nhiều chất chống oxy hoá, giàu chất xơ có thể giúp ngăn ngừa tích tụ mỡ trong gan và hạ cholesterol trong máu cũng như ở tế bào gan.
- Dầu thực vật: Các chất béo không bão hoà có trong dầu thực vật có thể làm giảm cholesterol, giảm nguy cơ mắc bệnh và bên cạnh đó giúp kiểm soát lượng đường trong máu.
- Đạm từ thịt, cá, trứng, sữa, các loại đậu đỗ…: Cấu tạo cơ thể con người cần có mỡ để chuyển hoá các chất trong cơ thể, do đó không nên kiêng tuyệt đối mỡ. Bệnh nhân nên chuyển qua ăn những loại dễ hấp thu như mỡ có trong cá…
- Cá tươi: Là loại thực phẩm ít chất béo và giàu axit omega – 3, giúp giảm nồng độ cholesterol, giảm nguy cơ gan nhiễm mỡ, giảm nguy cơ ung thư.
- Thảo dược thiên nhiên: Atiso, trà xanh và lá sen… đều có tác dụng giảm lượng mỡ trong gan, thanh nhiệt và giúp điều hoà cơ thể.
Bệnh gan nhiễm mỡ nên kiêng ăn gì?
- Hạn chế các chất béo, mỡ động vật: Mỡ động vật chứa nhiều axit béo no (bão hoà) và nó có khả năng tái tạo cholesterol. Sử dụng nhiều mỡ động vật khiến gan không thể bài tiết được mỡ dẫn đến tình trạng
- Thực phẩm giàu cholesterol như: trứng lộn, nội tạng động vật, đồ chiên rán, đồ ăn nhanh và thực phẩm chế biến sẵn chứa lượng cholesterol rất cao.
- Không ăn nhiều các loại thịt đỏ: thịt bò, thịt dê chứa nhiều protein và chuyển hoá tại gan. Nếu gan không chuyển hoá được sẽ làm tăng lượng mỡ ứ đọng khiến bệnh ngày càng trầm trọng hơn.
- Các loại hoa quả chứa hàm lượng fructose cao: Việc tránh ăn các loại quả chứa nhiều fructose như quả vải, nho khô, việt quất ngọt, chà là hay quả lựu…sẽ giúp giảm gánh nặng cho gan, từ đó phòng ngừa gan nhiễm mỡ.
- Các lọa gia vị cay nóng như: ớt, hồ tiêu, gừng, riềng, tỏi và cà phê là những gia vị cay nóng có mặt trong danh sách không nên ăn ở bệnh nhân
- Các chất kích thích như rượu, bia, đồ uống chứa cồn: đây là nguyên nhân chính gây nên bệnh về gan. Chúng làm cho gan quá tải và suy giảm chức năng. Không chỉ làm tổn thương các mô gan mà chúng còn dẫn đến xơ gan, đột biến tế bào gan và có thể gây ung thư gan.
